به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مایک پومپئو، روز دوشنبه پایان معافیت های خرید نفت از ایران اعلام کرد و گفت که دیگر هیچ معافیتی در این زمینه به کشورهای دیگر نخواهد داد. او تاکید کرد که این تمهیدات برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران است که اصلی ترین راه درآمدی دولت را شامل می شود. این تصمیم شاید انقدر ها که این روزها شنیده می شود تازه نبوده باشد، آمریکا بارها تلاش کرده است که فروش نفت ایران را به صفر برساند. اینن تصمیم ترامپ در حالی گرفته شده است که تحریم های سال 90 و 91 نیز سعی داشت تا با فشار بر فروش نفت ایران، فروش نفت ایران را به صفر برساند.
خواسته ای که ناکام ماند
آمریکا سعی کرد تا در دوره قبلی تحریم ها در فاصله سال های 90 تا 91 با ایجاد فشارهای اقتصادی نه تنها فروش نفت ایران را به صفر برساند بلکه سرمایه گذاری نفتی را محدود می کند اما این خواسته در آن سال ها نیز نتوانست صورت بگیرد. گزارش صندوق مالی اوپک در سال 2013 نتیجه تحریم ها علیه ایران را تنها افزایش 30 تا 40 در صدی بهای نفت اعلام می کند. در این گزارش اعلام می شود هر چند حجم صادراتی ایران در کوتاه مدت کاهش یافته است اما به دلیل افزایش 30 تا 40 درصدی نفت و رسیدن قیمت آن به حدود 120 تا 130 دلار ایران توانسته است مشکلات خود را با همان حجم کم فروش نیز جبران نماید.
این بار نیز با توجه به کاهش تولید نفت در کشورهایی مانند ونزوئلا و لیبی و تحریم ایران شاید شاهد افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی باشیم
افزایش قیمت نفت همزمان با تحریم های آمریکا علیه ایران در سال 90 و91 (نقش موثر نفت ایران در قیمت نفت)
ایران اما در سری قبلی تحریم ها با یک مشکل جدی روبرو شد که البته با تغییرات در سیستم پالایشگاهی خود توانست این مشکل را حل کند،این مشکل تامین بنزین مصرفی بود، ایران مجبور بود تا پس از فروش نفت خود بنزین را از کشورهای دیگر وارد نماید و این مشکل در دوره فعلی تحریم ها وجود نخواهد داشت.
عربستان و امارات، جایگزین ایران خواهند شد؟
اعلام عدم معافیت به کشور ها برای خرید نفت ایران باعث شد تا قیمت جهانی نفت افزایش پیدا کند. از انجا که قیمت نفت و کالاهای اساسی بر سااس عرضه و تقاضا به وجود می آید تغییر در عرضه و یا تقاضا می تواند بر قیمت کالا ها تاثیر بسزایی داشته باشد. آمریکا با اعلام آنکه نفت عربستان و امارات جایگزین نفت ایران خواهد شد سعی کرد تا متقاضیان نفت را به این نتیجه برساند که مشکلی در عرضه این محصول استراتژیک وجود ندارد و از این جهت مانع از افزایش قیمت های نفت شود که به ضرر کشورهای اروپایی و آمریکا تمام خواهد شد. اما در این میان هم تجریه گذشته و هم تفاوت نفت تولیدی ایران وعربستان و امارات نشان می دهد شاید این راهکار هم چندان موثر نباشد.
این برای اولین بار نیست که عربستان سعی می کند تا جای خالی نفت ایران را در بازار های جهانی پر کند. عربستان در سال های 90 و 91 نیز داشت به عنوان یکی از بزرگترین صادر کننده های نفت، قیمت نفت را برای اروپاییان ثابت نگه دارد اما همچنان که گفته شد افزایش قیمت در آن سال ها نشانی بر عدم موفقیت این روند داشت، عربستان نیز در این میان نتوانست سودی ببرد چرا که با توجه به هزینه های سرمایه گذاری شده عربستان در این سال ها نفت خود را با 100درصد ضرر به فروش می رساند.
اما نکته مهم تر آن که نفت عربستان و امارات به دلیل تفاوت در نوع تولیدی آن برای خریداران نفت ایران چندان قابل استفاده نیست. پالایشگاه ها بر اساس نفتی که استفاده می کنند تغییراتی را در ساختارهای خود ایجاد می کنند تا بتوانند از آن نفت استفاده کنند. این در حالی است که عملا به خاطر تفاوت در نفت ایران و عربستان جایگزین کردن نفت ایران برای پالایشگاه های نفتی کار آسانی نخواهد بود.
نقش منفی ونزوئلا و لیبی
مشکل دیگری که آمریکا برای تامین نفت در بازارهای جهانی خواهد داشت کاهش تولید نفتی کشورهای لیبی و ونزوئلاست. ونزوئلا این روزها با مشکلات سیاسی روبرو است و همین موضوع تولید نفت این کشور را کاهش داده است از طرفی نفت ونزوئلا به دلیل شباهتش با نفت تولیدی ایران برای آمریکا از اهمیت خاصی برخوردار است و آمریکا می تواند پالایشگاه ها را به خرید نفت از ونزوئلا ترغیب کند اما تحریم های آمریکا علیه ونزوئلا نیز باعث شده این روند برای پالایشگاه ها نیز سخت باشد.
از طرفی نفت لیبی نیز با مشکلاتی روبروست. لیبی نیز که یکی از صادر کنندگان مهم نفت است این روها در گیر جنگ داخلی شده است. آمریکا تا کنون سعی کرده تا با حمایت از شورشیان لیبی ماجرای نفت در این کشور را خاتمه ببخشد و تامین نفت در بازار جهانی را تامین نماید.
چرا آمریکا نمی تواند نفت ایران را به صفر برساند
علاوه بر تجربه تاریخی و دلایلی اعم از کمبود فعلی نفت در بازار به خاطر اتفاقات ونزوئلا و لیبی دلایلی دیگری نیز وجود دارد که مانع از به وقوع پیوستن آمریکا خواهد شد. از جمله این دلایل می توان به ایجاد کانال‌های مالی غیردلاری برای فروش نفت، عدم جایگزینی نفت ایران توسط کشورهایی مانند چین و ترکیه، تردید در توانایی عربستان برای افزایش تولید نفت، آسیب پذیری اروپا و آمریکا با ادامه افزایش قیمت نفت و تاثیر آن بر روی قیمت سوخت اشاره کرد.
جنگ روانی یا جنگ اقتصادی
هم چنان که گفته شد امریکا نمی تواند مانع از فروش نفت ایران در بازارهای جهانی شود راهکارهایی مانند فروش نفت در بروس و استفاده از شرکت های خصوصی و... و تاثیر این موضوع بر اقتصاد جهان و عدم کارایی آن در تحریم های گذشته نشان دهنده آن است که آمریکا این اقدام اقتصادی آمریکا بیش از آن که اقتصادی باشد یک بلوف سیاسی است.
این اقدام آمریکا را می توان در راستای جنگ نرم و فشار روانی بر جامعه تلقی کرد. امریکا از این روش در اردیبهشت ماه سال گذشته و با کمک برخی دیگر از اهرم های خود توانست به اقتصاد ایران ضربه بزند و به همین خاطر است که سعی می کند دوباره از همین فرآیند استفاده کند چرا که تخریب روانی جامعه یکی از ملزومات به هدف نشستن این تحریم هاست. در این روند سعی می شود تا با القای روانی به جامعه مبنی بر به بن بست رسیدن اقتصاد کشور افراد را دچار اختلال محاسباتی کند برای مثال این اختلال ها در سال گذشته در صف های طولانی دلار دیده شد.
تصاویری که تاثیر آن بر اقتصاد ایران بدتر از تحریم هاست
هجوم به صرافی ها و بانک ها برای خرید دلار خود موجب افزایش دلار می شد. این اختلال ها هر دفعه می تواند در زمینه های مختلف دیگری نیز ظهور و بروز داشته باشد، یک بار در ارز، بار دیگر در سکه و طلا و ... رخ دهد. این بار نیز دولتمردان آمریکایی برای به نتیجه رسیدن اهداف خود نیازمند اختلال در تصمیم گیری هستند. تاکید بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران با وجود تجربه های ناموفق آمریکا در این زمینه و یا سخن گفتن از فشارهای تازه نشان دهنده آن است که آمریکاییان این بار نیز بر روی چنین اختلالاتی حساب باز کرده اند و منتظر هستند تا واکنش بازار را در این شرایط ببینند، چرا که می دانند دیر یا زود مشخص خواهد شد که چنین تحریم هایی نه تنها نتیجه نخواهد داد بلکه می تواند با افزایش قیمت نفت خود به فرصتی برای ایران و تهدیدی برای آمریکا و متحدانش تبدیل شود.
آنچه در این میان اهمیت پیدا خواهد کرد نحوه برخورد مسئولین و مردم با این نوع تحریم هاست. استفاده از راه های دور زدن تحریم ها مانند بورس نفت، استفاده از کانال های مالی دو جانبه، استفاده از بخش خصوصی و ... توسط دولت و عدم توجه به شایعات توسط مردم می تواند تاثیرات این تحریم ها را به حداقل برساند.
